हल्ली आपण सगळेच ऐकतोय की सरकार महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी खूप काही करतंय. आणि खरंच, केंद्र सरकारची लखपती दीदी योजना ही त्यापैकीच एक जबरदस्त पाऊल आहे! ही योजना खास महिलांसाठी आहे, ज्यांना स्वतःच्या पायावर उभं राहायचं आहे, स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा आहे, आणि आर्थिकदृष्ट्या सक्षम व्हायचं आहे. या योजनेअंतर्गत महिलांना तब्बल ५ लाख रुपये पर्यंतचं interest-free loan मिळू शकतं. हो, बरोबर ऐकलंत! बिनव्याजी कर्ज! चला तर मग, या योजनेबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया, जेणेकरून तुम्ही किंवा तुमच्या ओळखीच्या कोणत्याही महिलेला याचा फायदा घेता येईल.
लखपती दीदी योजना म्हणजे नेमकं काय?
लखपती दीदी योजना ही केंद्र सरकारच्या दीनदयाळ अंत्योदय योजना – राष्ट्रीय ग्रामीण उपजीविका अभियान (DAY-NRLM) अंतर्गत एक उपक्रम आहे. याचा मुख्य उद्देश आहे ग्रामीण भागातील महिलांना आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी बनवणं. या योजनेद्वारे महिलांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी किंवा त्यांच्या छोट्या-मोठ्या उद्योगांना चालना देण्यासाठी आर्थिक आणि कौशल्यपूर्ण मदत दिली जाते. यात loan तर मिळतंच, पण त्यासोबतच skill development आणि training चीही सोय आहे.
ही योजना १५ ऑगस्ट २०२३ रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी जाहीर केली आणि २३ डिसेंबर २०२३ पासून ती प्रत्यक्षात लागू झाली. आतापर्यंत देशभरातील सुमारे १ कोटी महिलांना याचा लाभ मिळाला आहे, आणि सरकारचं लक्ष्य आहे ३ कोटी लखपती दिदी तयार करण्याचं! म्हणजे, ज्या महिलांचं वार्षिक उत्पन्न किमान १ लाख रुपये असेल, अशा महिलांना या योजनेचा फायदा मिळणार आहे.
योजनेचे फायदे काय आहेत?
लखपती दीदी योजनेचा सगळ्यात मोठा फायदा म्हणजे ती महिलांना स्वतःच्या पायावर उभं राहण्याची संधी देते. पण याशिवायही अनेक फायदे आहेत. चला, याची काही खास वैशिष्ट्यं पाहू:
- बिनव्याजी कर्ज (Interest-Free Loan): महिलांना १ लाख ते ५ लाख रुपयांपर्यंतचं कर्ज मिळतं, आणि त्यावर कोणतंही व्याज नाही! यामुळे EMI चा बोजा कमी होतो.
- कौशल्य विकास प्रशिक्षण: योजनेत महिलांना ड्रोन दुरुस्ती, एलईडी बल्ब बनवणं, पशुपालन, दुग्ध व्यवसाय, हस्तकला इ. क्षेत्रात प्रशिक्षण दिलं जातं.
- स्वयं सहाय्यता गट (SHG): या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी महिलांना स्वयं सहाय्यता गटाशी जोडलं जातं, ज्यामुळे त्यांना सामूहिक पाठबळ मिळतं.
- आर्थिक साक्षरता: महिलांना digital banking, मोबाईल वॉलेट आणि विमा यासारख्या गोष्टींबद्दलही प्रशिक्षण दिलं जातं.
- ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना: या योजनेमुळे ग्रामीण भागातील महिलांचं उत्पन्न वाढतं, ज्याचा फायदा त्यांच्या कुटुंबाला आणि गावालाही होतो.
कोण पात्र आहे?
लखपती दीदी योजनेसाठी पात्र होण्यासाठी काही अटी आहेत. या अटी खूप कठीण नाहीत, पण त्या पाळणं गरजेचं आहे. चला, पाहू कोण या योजनेचा लाभ घेऊ शकतं:अटतपशीलनागरिकत्व अर्जदार ही भारतीय नागरिक असावी. वय १८ ते ५० वर्षे वयोगटातील महिला. स्वयं सहाय्यता गट महिलेनं स्वयं सहाय्यता गटाची (SHG) सदस्य असणं आवश्यक आहे. कुटुंबाचं उत्पन्न कुटुंबाचं वार्षिक उत्पन्न ३ लाख रुपयांपेक्षा जास्त नसावं. सरकारी नोकरी कुटुंबातील कोणताही सदस्य सरकारी नोकरीवर असता कामा नये.
या अटी पूर्ण करणाऱ्या महिलांना apply online किंवा ऑफलाइन पद्धतीनं अर्ज करता येतो. जर तुम्ही या अटी पूर्ण करत असाल, तर ही योजना तुमच्यासाठी आहे!
अर्ज कसा करायचा?
आता तुम्ही विचार करत असाल, “हे सगळं छान आहे, पण अर्ज कसा करायचा?” काळजी करू नका, मी तुम्हाला अगदी सोप्या पद्धतीनं सांगते. लखपती दीदी योजनेसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया सोपी आहे. तुम्ही ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन दोन्ही पद्धतीनं अर्ज करू शकता.
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया:
- सर्वप्रथम lakhpatididi.gov.in या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.
- तिथं “साइन अप” बटणावर क्लिक करा.
- तुमची वैयक्तिक माहिती (नाव, पत्ता, आधार क्रमांक इ.) भरा आणि OTP द्वारे लॉगिन करा.
- अर्जामध्ये व्यवसायाचा प्रस्ताव (business plan) आणि आवश्यक कागदपत्रं अपलोड करा.
- अर्ज सबमिट करा, आणि तुम्हाला अर्जाची स्थिती (status) ऑनलाइन तपासता येईल.
ऑफलाइन अर्ज प्रक्रिया:
- तुमच्या जवळच्या अंगणवाडी केंद्र किंवा बाल विकास विभाग कार्यालयात जा.
- तिथून लखपती दीदी योजनेचा अर्ज फॉर्म घ्या.
- फॉर्ममध्ये सर्व माहिती काळजीपूर्वक भरा आणि आवश्यक कागदपत्रं जोडा (आधार कार्ड, रेशन कार्ड, बँक खात्याचा तपशील इ.).
- फॉर्म कार्यालयात जमा करा.
टीप: अर्ज करण्यापूर्वी तुम्ही स्वयं सहाय्यता गटाशी (SHG) जोडलेले असणं गरजेचं आहे. जर तुम्ही अजून SHG चा भाग नसाल, तर जवळच्या अंगणवाडी केंद्रात जाऊन याबद्दल माहिती घ्या.
योजनेची यशोगाथा
लखपती दीदी योजनेच्या यशस्वीतेची अनेक उदाहरणं आपल्या समोर आहेत. उदाहरणार्थ, छत्तीसगडमधील निकिता मारिकम यांनी या योजनेचा लाभ घेऊन स्वतःचा व्यवसाय सुरू केला. त्या आता त्यांच्या स्वयं सहाय्यता गटामार्फत स्थानिक शाळांना पौष्टिक जेवण पुरवतात. अशा अनेक महिला आज लखपती दीदी बनल्या आहेत आणि त्यांच्या गावात इतरांसाठी प्रेरणा ठरत आहेत.
याशिवाय, २०२४ च्या अंतरिम अर्थसंकल्पात केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारमण यांनी सांगितलं की, ८३ लाख स्वयं सहाय्यता गटांमधील ९ कोटी महिलांनी या योजनेचा लाभ घेतला आहे. यामुळे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला मोठी चालना मिळाली आहे.
का आहे ही योजना खास?
लखपती दीदी योजना खास आहे कारण ती फक्त पैशाची मदत करत नाही, तर महिलांना स्वतःच्या क्षमतेवर विश्वास ठेवायला शिकवते. ही योजना financial literacy, skill development, आणि entrepreneurship ला प्रोत्साहन देते. यामुळे महिला केवळ स्वतःसाठीच नव्हे, तर त्यांच्या कुटुंबासाठी आणि समाजासाठीही बदल घडवून आणत आहेत.
तुम्ही जर ग्रामीण भागात राहत असाल आणि स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्याचं स्वप्न पाहत असाल, तर ही योजना तुमच्यासाठी आहे. मग वाट कसली पाहता? जवळच्या अंगणवाडी केंद्रात जा, स्वयं सहाय्यता गटाशी जोडले जा, आणि apply online करून तुमचं स्वप्न साकार करा!
या योजनेमुळे अनेक महिलांनी त्यांच्या आयुष्यात बदल घडवला आहे, आणि तुम्हीही यात सामील होऊ शकता. तुम्हाला याबद्दल आणखी काही प्रश्न असतील, तर lakhpatididi.gov.in वर भेट द्या किंवा तुमच्या स्थानिक कार्यालयात संपर्क साधा. तुमच्या यशाची कहाणी लवकरच लखपती दीदी योजनेचा भाग होऊ दे
